Działalność gospodarcza a staż pracy

Staż pracy warunkuje nabycie prawa do poszczególnych świadczeń i uprawnień pracowniczych. Czy prowadzenie działalności gospodarczej wlicza się do stażu pracy? Co mówią obecne przepisy? Czy możemy spodziewać się zmian w najbliższym czasie? Odpowiadamy na te wszystkie pytania.

Staż pracy a działalność gospodarcza – co wliczamy do stażu pracy?

Staż pracy, mówiąc najprościej, to łączna długość wszystkich okresów zatrudnienia, od której uzależnia się uzyskanie szeregu uprawnień pracowniczych, takich jak prawo do urlopu wypoczynkowego, emerytury, czy nagród jubileuszowych, które w wielu zakładach przysługują po 10 latach pracy. Podstawą do jego obliczania jest artykuł 155. Kodeksu Pracy.

Do stażu pracy wliczają się okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania i mianowania, wyboru, a także spółdzielczej umowy o pracę. Jednak liczyć można nie tylko lata faktycznego wykonywania obowiązków przez pracownika. Na podstawie przepisów do stażu pracy można wliczyć także okres, za który sąd przyznał wynagrodzenie pracownikowi przywróconemu do pracy, o ile dany pracownik tę pracę podjął; okres, o który skrócono czas wypowiedzenia w razie zwolnienia pracownika z przyczyn leżących po stronie pracodawcy (za który przyznano pracownikowi odszkodowanie); okres prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym prowadzonym przez współmałżonka. Do stażu pracy wlicza się również okres czynnej i zawodowej służby wojskowej; urlop macierzyński i wychowawczy; okres pracy za granicą u tamtejszego pracodawcy, a także czas (nie więcej niż 4 lata) odbywania studiów doktoranckich, jednak pod warunkiem uzyskania stopnia doktora. Pod uwagę brany jest ponadto okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych i stypendium otrzymywanego przez bezrobotnego w trakcie szkolenia, o ile został on na nie skierowany przez starostę, a także stypendium otrzymywanego bądź w trakcie odbywania stażu na podstawie skierowania starosty, bądź przez uczestnika przygotowania zawodowego dorosłych. Z kolei urlop bezpłatny, praca na podstawie umowy zlecenia lub inna umowa cywilna, a także prowadzenie działalności gospodarczej nie wliczają się do stażu pracy.

Skorzystaj z usług biura rachunkowego!

Działalność gospodarcza a staż pracy – co obecnie mówią przepisy?

Obowiązujące obecnie w Polsce przepisy na pytanie “czy własna działalność gospodarcza liczy się do stażu pracy?” odpowiadają jednoznacznie: nie. Oznacza to, że osoby, które latami prowadziły własną firmę, zdecydowały się ją zamknąć, a następnie zostały zatrudnione np. na umowę o pracę, nie mają prawa do takich udogodnień pracowniczych, jak wyższy wymiar urlopu czy nagrody związane ze stażem pracy.

Co ciekawe, jeszcze 13. kwietnia 2017 r. do Sejmu wpłynął projekt ustawy o wliczaniu lat prowadzenia działalności gospodarczej do pracowniczego stażu pracy oraz stażu wymaganego od kandydatów na określone stanowiska. W założeniu miał on wyrównać szanse grupy szeroko rozumianych przedsiębiorców i osób samozatrudnionych, ponieważ w efekcie mają one zablokowaną drogę do zatrudnienia m.in. na niektórych stanowiskach w administracji publicznej, na które wymagany jest określony staż pracy. Co więcej, przepracowany okres samozatrudnienia nie wlicza się do obliczania dni urlopu, w efekcie bez względu na liczbę przepracowanych lat we własnej firmie, przedsiębiorca przechodzący na umowę o pracę ma dokładnie tyle samo dni urlopu, co osoba podejmująca pracę po raz pierwszy (20 dni, podczas gdy pracownik zatrudniony co najmniej 10 lat ma prawo do 26 dni). W projekcie zawarto okresy prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej; okresy posiadania statusu wspólnika spółki osobowej uprawnionego do prowadzenia spraw i reprezentacji spółki oraz niezatrudnionego w spółce na podstawie umowy o pracę; okresy pełnienia funkcji członka zarządu lub prokurenta spółek osobowych lub kapitałowych i niezatrudnionych w tych spółkach na podstawie umowy o pracę; okresy wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, a także innej umowy świadczenia usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Warunkiem, w założeniu, miało być podleganie ubezpieczeniu i opłacanie składek zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawą o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych. Ustawa powyższa, zgodnie z zamiarem autorów projektu, miała wejść w życie 1. stycznia 2018 r. Projekt został skierowany do pierwszego czytania w sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Jednak rząd negatywnie ustosunkował się do tej sprawy.

Staż pracy a działalność gospodarcza – jakich zmian możemy się spodziewać?

Pojawiła się jednak kolejna szansa na zmianę. Poselski projekt ustawy nowelizującej Kodeks pracy z 14. grudnia 2020 r. proponuje, by pracodawca był zobowiązany wliczać do okresów, od których zależą świadczenia lub uprawnienia pracownika, również zakończone okresy prowadzenia własnej pozarolniczej działalności gospodarczej. W uzasadnieniu wskazano, że pracownicy, którzy przed nawiązaniem stosunku pracy prowadzili własną działalność gospodarczą, a także działalność twórczą czy artystyczną, mimo że przestrzegają przepisów prawa, obecnie są traktowane w sposób krzywdzący i niesprawiedliwy przez przepisy. Dlatego autorzy projektu zaproponowali, aby do Kodeksu pracy dodać art. 11(4) w brzmieniu: “Pracodawca jest obowiązany wliczać do okresów, od których zależą świadczenia lub uprawnienia pracownika również poprzednio zakończone okresy prowadzenia pozarolniczej działalności w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych lub współpracy przy wykonywaniu tej działalności, za które zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne”. Oznacza to, że staż pracy szeroko pojętej grupy przedsiębiorców działających poza sektorem rolnym zacznie wpływać na szereg uprawnień wynikających z zakładowego stażu pracy, a zatem np. na wymiar urlopu wypoczynkowego, wysokość odprawy z tytułu zwolnień grupowych, nagrody jubileuszowe itd.

W najbliższym czasie zapowiadane są również zmiany związane tym kogo obejmą nowe regulacje prawne. W kwestii stażu pracy a działalności gospodarczej toczy się dyskusja na temat tego czy propozycje zmian będą odbierane pozytywnie wśród osób aktywnych zawodowo. Warto obserwować pojawiające się zmiany, ponieważ z początkiem 2022 roku mogą pojawić się elementy, z którymi wcześniej mogliśmy nie mieć styczności.